Nguyên nhân gây hội chứng mãn dục nam
Hội chứng mãn dục nam được xác định có liên quan đến nội tiết tố testosterone trong máu giảm do nhiều nguyên nhân khác nhau như: Tuổi càng cao thì các cơ quan của cơ thể trong đó có tuyến yên - tinh hoàn càng suy thoái. Bị mắc các bệnh làm rối loạn hoạt động của hệ thống trục hạ đồi - tuyến yên gây rối loạn sự sản xuất của nội tiết tố có liên quan khác. Có yếu tố di truyền từ thế hệ trước. Dùng nhiều loại thuốc có tính chất kháng androgen trong những trường hợp sử dụng quá nhiều nội tiết tố estrogen, các loại glucocorticoid, một số loại thuốc bucalutamid, flutamid và thuốc chữa bệnh khác như cimetidin... Các bệnh khác cũng có thể gây nên bệnh lý gồm tiểu đường, suy tuyến yên, các khối u vùng tuyến yên - tinh hoàn, u tuyến thượng thận và khối u ở các phủ tạng khác. Ngoài ra còn bị ảnh hưởng của một số thói quen xấu như: nghiện rượu, thuốc lá, ma túy...
Chẩn đoán xác định
Việc chẩn đoán xác định hội chứng mãn dục nam cần căn cứ vào triệu chứng lâm sàng và các kết quả xét nghiệm cận lâm sàng.
Mãn dục nam xảy ra khi cơ thể bị thiếu hụt nội tiết tố testosterone do nhiều nguyên nhân khác nhau
Về lâm sàng, căn cứ vào các triệu chứng liên quan đến tình dục, sức khỏe sinh sản và các triệu chứng toàn thân. Các triệu chứng liên quan đến tình dục và sức khỏe sinh sản được ghi nhận như giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương, không thực hiện được hành vi giao hợp, có tinh trùng yếu nên khó có con. Các triệu chứng toàn thân được biểu hiện như có những rối loạn về hệ thống tim - mạch gồm huyết áp cao hay thấp bất thường, tim đập nhanh, mặt đỏ bừng, hồi hộp; rối loạn hô hấp với dấu hiệu khó thở về đêm, ngáy to; bị loãng xương nên rất dễ gãy xương ở những tư thế bất thường hoặc những chấn thương rất nhẹ; giảm thể tích và trương lực cơ cho nên lười vận động vì dễ mệt mỏi, toàn thân teo tóp dần; lượng mỡ cơ thể tăng, nhất là béo vùng bụng; da bị mất nước và nhăn nhúm, tạo ra các nếp nhăn; thần kinh rất nhạy cảm với các phản xạ; có các rối loạn tâm thần gồm trầm cảm hay lo âu, khả năng nhận thức và khả năng tập trung giảm; có rối loạn hệ thống tạo máu của hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu... Để kết luận chẩn đoán xác định hội chứng mãn dục nam, trên thực tế chỉ cần xác định 1 triệu chứng về tình dục và 2 triệu chứng về toàn thân là có thể định hướng cho việc chẩn đoán mãn dục nam giới.
Chỉ cần xác định 1 triệu chứng về tình dục và 2 triệu chứng về toàn thân là có thể định hướng cho việc chẩn đoán mãn dục nam giới
Về cận lâm sàng, thực hiện các xét nghiệm sinh hóa để đánh giá chức năng các phủ tạng toàn thân trong cơ thể; những người có hội chứng chuyển hoá như tăng mỡ máu, đái tháo đường... có nguy cơ bị biểu hiện tim mạch, đột quỵ, rối loạn tình dục... cao hơn so với người bình thường. Các xét nghiệm về chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, chụp phim X-quang... để chẩn đoán các bệnh lý khác và chẩn đoán phân biệt với hội chứng mãn dục nam. Các xét nghiệm về nội tiết tố chủ yếu là các nội tiết tố sinh sản: LH (), FSH (), prolactin, estradiol, testosterone để tìm các bệnh rối loạn về nội tiết. Trên thực tế tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán xác định hội chứng mãn dục nam giới là lượng testosterone trong máu hạ thấp dưới mức bình thường, ở người bình thường lượng testosterone trong máu khoảng 10 - 35 nmol/lít; lưu ý nên tiến hành xét nghiệm vào buổi sáng.
Xử trí điều trị
Việc điều trị hội chứng mãn dục nam chủ yếu là bổ sung hoặc tăng cường nội tiết tố testosterone vào trong cơ thể. Do đó chỉ định sử dụng nội tiết tố này cho những người có biểu hiện của bệnh lý mãn dục nam với nồng độ testosterone trong máu thấp hơn giá trị của người nam giới khỏe mạnh, trẻ hơn và thường lấy mức 12 nmol/lít. Các dạng thuốc dòng testosterone với liều bổ sung phụ thuộc vào đường dùng và loại thuốc sử dụng. Liều lượng dùng thường được khuyến cáo bằng đường uống với thuốc Testosterone undecanoate, biệt dược Andriol Testocaps là 40 - 80mg, uống 2 - 3 lần mỗi ngày và uống trong bữa ăn. Nếu dùng bằng đường tiêm, có thể sử dụng 1 trong 3 loại thuốc: Testosterone enantate hoặc Testosterone cypionate với liều 75 - 100mg, tiêm bắp thịt hàng tuần hoặc 150 - 200mg tiêm bắp cách 2 tuần 1 mũi tiêm. Testosterone undecanoate với liều 1.000mg, tiêm bắp mũi tiêm đầu tiên và mũi tiêm thứ 2 sau mũi đầu tiên khoảng 6 tuần, sau đó cứ 12 tuần tiêm nhắc lại 1 mũi tiêm. Sustanon hàm lượng 250mg mỗi ống 1 ml, tiêm bắp thịt cách 2 - 3 tuần 1 ống. Ngoài ra có thể sử dụng các dạng thuốc khác như: viên cấy dưới da có hàm lượng mỗi viên 200mg, cứ 4 - 6 tháng cấy 4 - 6 viên; miếng dán da không ở bìu với cách dùng dán 1 - 2 miếng, mỗi miếng 5mg testosterone, dán hàng đêm lên da lưng, đùi, cánh tay, lưu ý tránh dán ở vùng có sự tỳ đè; dạng bôi với biệt dược Androgel 50mg, cách dùng bôi 50 - 100mg testosterone mỗi ngày vào vùng da được che phủ ở mặt trong đùi hoặc lưng hay bụng trong 30 ngày. Lưu ý chống chỉ định sử dụng bổ sung testosterone cho những người bệnh đang có bệnh ung thư tuyến tiền liệt; cần theo dõi tuyến tiền liệt thường xuyên trước và trong khi bổ sung testosterone, trong vòng 1 năm kể từ khi bắt đầu điều trị thì theo dõi vào thời điểm 3 - 6 tháng và 12 tháng, trong thời gian sau đó là hàng năm; có thể tiến hành thêm siêu âm tuyến tiền liệt qua trực tràng.
Việc điều trị hội chứng mãn dục nam chủ yếu là bổ sung hoặc tăng cường nội tiết tố testosterone vào trong cơ thể.
Vấn đề tình dục ở người cao tuổi
Trong phát hiện, chẩn đoán hội chứng mãn dục nam: cần tư vấn những vấn đề về tình dục ở người cao tuổi để người có bệnh lý biết là khi có tuổi nhìn chung hoạt động tình dục giảm sút nhưng ham muốn tình dục và khả năng tình dục có thể vẫn còn. Nếu tình dục của một người không đổi trong suốt cuộc đời thì những thay đổi sinh học liên quan đến tuổi cũng ít rõ rệt. Tình dục là bình thường và tự nhiên, người có tuổi cần nhận biết khả năng tình dục của mình và trở nên thoải mái hơn với khả năng tình dục của mình. Có nhiều cách hoạt động tình dục chứ không phải chỉ quan hệ tình dục qua đường âm đạo như: sờ tay, hôn, thủ dâm...; có nhiều cách làm đa dạng hóa cách biểu hiện tình dục của mình và điều đó là chấp nhận được. Có thể có hoạt động tình dục ở lứa tuổi 70 và trên 70. Sức khỏe tình dục có thể làm lợi cho sức khỏe chung ở từng cá nhân có tuổi cao. Nếu có băn khoăn về sức khỏe và chức năng tình dục, về tương tác thuốc, các vấn đề sức khỏe mạn tính, các phẫu thuật... cần được bác sĩ tư vấn và điều trị phù hợp.
Lời khuyên của thầy thuốcHội chứng mãn dục nam có nhiều nguyên nhân khác nhau nhưng tuổi cao là một yếu tố làm ảnh hưởng khá phổ biến. Hội chứng này có liên quan đến tình trạng giảm nội tiết tố testosterone trong cơ thể, vì vậy khi có các dấu hiệu nghi ngờ biểu hiện bất thường về tình dục, sức khỏe sinh sản và toàn thân thì phải đi khám chuyên khoa, thực hiện những xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán xác định. Việc điều trị hội chứng mãn dục nam phải được bác sĩ chỉ định cụ thể loại thuốc và liều lượng, thời gian sử dụng phù hợp với sự giám sát, theo dõi, đánh giá kết quả theo hướng dẫn quy định.
BS. NGUYỄN HOÀNG ANH